SAF LAVANTA
Latince isimleri : lavandula vera, lavandula officinalis veya lavandula angustifolia.
Bitkinin Latince adı olan “officinalis” eskiden eczacılar tarafından gösterilen ilgiyi, “angustifolia” dar yapraklarına atfen morfolojik durumunu anlatır. Saf lavanta, başak lavanta otundan daha da küçük demetler oluşturur. Çiçekli gövdeleri kısa, dalsızdır. Rengi kadar şekli de çeşitlilik gösteren çiçekli saplar taşırlar.
Gerçek lavanta soğuğa toleranslıdır ve en sevdiği mevkiler 800 ve 1500 metrelerdir. Yükseklik ve hava şartlarına göre Temmuz ortasından Ağustos sonuna kadar çiçek açar.
Başak lavanta otu gibi, kendiliğinden tohumdan türer. Her saf lavanta demeti belirli bir tohumdandır ve genetik olarak diğerlerinden farklıdır. Bu yolla bitkilerin görüntü bakımından ana varyasyonlarını görürüz: çiçekli sapının şekli, soluk leylak renginden yoğun mora kadar olan renk sıralaması ve bazen pembe veya beyaz bitkiler... Bu bitki çeşitliliği “lavanta popülasyonu” olarak adlandırılır.
Gerçek lavanta eski zamanlardan beri pek çok şekilde kullanılmıştır. Bugün en çok parfümeri ve eczacılıkta kullanılıyor. Parfümeri, lavanta popülasyonunu zengin esanslarının her tonu ile kullanıyor.
Saf lavantanın adından da anlaşıldığı üzere zengin, narin ve dengeli bir kokusu vardır.
Saf lavanta enderdir ve düşük mahsul verir: 1kg veya 1,1 litre esans için 0.88 yoğunluğunda ortalama150 kg çiçek gereklidir.
İşte saf lavantanın bazı meziyetleri:
Romalılar lavantayı banyolarına ve yeni yıkanmış çarşaflarına kokusunu yaymak için kullanmışlardır. Lavanta büyükannelerimiz tarafından “Garde-robe” veya “Wadrobe” olarak adlandırılmıştır. Aromaterapide de “İsviçre çakısı” olarak adlandırılmıştır.
Dioscorides’in 1.yüzyıldaki “Tıbbi Malzemeler” çalışmasından, 1928’de modern aromaterapiyi keşfeden René-Maurice Gattefossé’ye kadar lavanta her zaman şifalı meziyetleri ile tanınmış ve kullanılmıştır.
BAŞAK LAVANTA
Latince isimleri: lavandula spica, lavandula latifolia
“Erkek lavanta” veya “uzun lavanta” diye de anılır, botanik adı olan latifolia “geniş yapraklar” anlamına gelir.
Başak lavanta, geniş kadifemsi yapraklarıyla, yüksekliği ve birkaç başak taşıyabilen uzun çiçekli sapı ile gerçek lavantadan ayırılabilir. Sıcak iklime ve kuru, kireçli toprağa adapte olur. En iyi 500 metre rakımın üzerinde güneye bakan bayırlarda yetişir. Mayıs’tan Ağustos’a kadar yoğun kâfur kokulu mavili-morlu çiçeklerle açar.
Başak lavanta esansı boya incelticiler ve oje kuruma hızlandırıcıları ile ilişkilendirilir. Esansının bileşimi bölgeden bölgeye çok çeşitlilik gösterdiği için aramoterapide çok az kullanılır.
LAVANDİN
Latince isimleri : lavandula hybrida, lavandula x intermedia (lavandula angustifolia ve lavandula latifolia arasında melez cins)
Uzun zaman önce, hasat sırasında çiftçiler bazı lavantaların diğerlerinden daha hızlı büyüdüğünü fark ettiler. Onlara “büyük lavanta”, “geniş lavanta” veya “melez lavanta” dediler. Oluşumunu tozlaşmacıların, özellikle arıların, mümkün kıldığı saf lavanta ve başak lavanta otunun birleşimi olan doğal melez lavandinden bahsediyorlardı. Bu fenomen 1927’de Fransa'da Grass’daki Chiris Establishment Laboratuarlarında kabul edildi. Pek çok çeşit lavandin vardır, bazısı gerçek lavantaya, diğerleri başak lavantaya benzer.
Genelde, lavandinler saf lavantalardan daha verimlidir, kayda değer ölçüde sağlıklıdırlar ve farklı iklim ve topraklara uyum sağlama kabiliyetine sahiptirler. Saf lavantaya göre çok daha yüksek miktarda esans üretirler: Hektar başı 150 kg, saf lavantadan sekiz on kat daha fazladır bu oran.
1930larda, lavandin mahsullerinin hızlı büyümesini sağlamak için kesim teknikleri geliştirildi. Şu an var olan tüm lavandin ekim alanları, klon kesimi ile elde edilen bitkilerden yapılmıştır. Bu düzensiz ve tamamen farklı lavanta tarlalarının aksine lavandin tarlalarının homojen ve düzenli durumunu açıklar.
Maliyeti çekici olduğu halde, lavandin yağının kalitesi saf lavantanınkine göre açık farkla aşağıdadır. Dünyanın dört bir yanında büyük miktarlarda üretilmektedir. Lavandin yağı büyük oranda deterjan ve deodorantlara koku vermek için kullanılmaktadır.
DENİZ LAVANTASI
Latince ismi: Lavandula stoechas
Bazen kelebek lavanta veya tepeli lavanta denilir. Lavandula stoechas bol çiçek veren bir lavanta türüdür. En büyük çiçekli
türdür.
Kelebek lavanta, yaygın olmasına rağmen, kaynağını Akdeniz havzasından ve genellikle İspanya ve Portekiz’den alır. Kuru iklimlerde yetişir ve fazla miktarda sudan hoşlanmaz. Sıkı püsküller ve dallarla karakterize olan, deniz lavantası lavender officinalis’ten biraz daha az sadedir, ama kışın kuru yaprak örtüsü onu iyi korur.
Bol bol çiçeklenmesi, bal bitkisi karakteri ve kokusu arıları ve tozlaştırıcıları çeker. Çiçekleri oldukça orjinaldir: üzerinden çiçek yaprağı geçen küçük sapları püsküllü bir üst oluşturur, zira adı kelebek veya tepeli lavantadır. Bu dekoratif çiçek, Nisan’dan Haziran’a kadar çıkar, genellikle çiçek yataklarında ve kayalık bahçelerde kullanılır.